Suriye’nin başkenti Şam’ın muhalif güçler tarafından ele geçirilmesi, Beşar Esad rejiminin çöküşüne işaret ederken, bu gelişme insan hakları açısından yeni bir dönemi başlattı. Yıllardır yeraltındaki insan mezbahalarında tutulan yüzlerce mahkum serbest bırakıldı. Bu kurtarma operasyonları, özellikle Sednaya Hapishanesi gibi korkunç koşullarıyla bilinen yerlerden gelen görüntülerle dünya kamuoyunda yankı uyandırdı.
Sosyal medyada yayılan görüntülerde, mahkumların “Özgürsünüz” diyen muhalif güçlerle kucaklaştığı ve özgürlüklerini kutladığı anlar yer aldı. Kadınlar ve çocuklar küçücük hücrelerde yere serdikleri kıyafetler üzerinde uyumak zorunda kalmış, bazı hücrelerde ise dışkı izleri bulunmuştu. Al Jazeera’ye göre, kurtarılanlar arasında hapishanede doğup daha önce hiç güneş ışığı görmemiş çocuklar da vardı.
Bazı mahkumlar infazlarına saatler kala kurtarıldıklarını belirtti. Bir mahkumun “On yıldır hapisteyim, ne oldu?” sorusuna muhalif bir askerin “Rejim düştü” yanıtını vermesi, duygusal bir an yarattı. Serbest bırakılan mahkumlar arasında, 1982’de Hama’yı bombalama emrine itaat etmeyen eski pilot Ragheed el-Tatari de yer aldı. Tatari, 40 yıl sonra ailesiyle kavuştu ve bu buluşma, Suriye’de rejimin baskı politikalarının sembolü haline geldi.
İnsan hakları örgütlerine göre, Mart 2011 ile Ağustos 2024 arasında rejimin hapishanelerinde 136 bin 614 kişi tutuldu. Bu sayı arasında 3 bin 698 çocuk ve 8 bin 504 kadın bulunuyor. Ancak bu kişilerin tamamına ulaşılamadı. Yeraltı hapishanelerinin kapıları hâlâ kapalı.
Muhaliflerin kontrolü sağlamasının ardından Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ), yeni bir hükümet kurarak tüm mahkumlar için genel af ilan etti. Serbest bırakılan mahkumların büyük kısmı, uzun yıllardır maruz kaldıkları travmalarla yeni bir hayata başlamak için mücadele edecek.
Şam’ın ele geçirilmesi, sadece Suriye için değil, tüm bölge için tarihi bir dönüm noktası oldu. İnsan hakları örgütleri, bu başarının insanlık adına bir umut ışığı olduğunu belirtiyor.
